Kees van der Graaf was tot 1 juni 2020 directeur R&D van SPITS Oosterwolde en met 250 medewerkers verantwoordelijk voor de levering van medicijnzakjes aan ruim 200 apotheken en zorginstellingen in Nederland. Daarnaast was hij mede-eigenaar van de apotheek in Appelscha en Oosterwolde en richtte een gezondheidscentrum op waar 15 gezondheidsinstanties dagelijks zorg leveren aan de inwoners en omwonende van Oosterwolde. Als mede-eigenaar en -oprichter van een van de grootste verpakkingscentra ter wereld vertelt hij samen met Gerrit Baarda, oprichter en eigenaar van ZiuZ Visual Intelligence wat hem hiertoe gedreven heeft en hoe de samenwerking tussen ZiuZ en SPITS Oosterwolde is ontstaan.

G: “Kees, bedankt dat je hier vandaag op bezoek bent. Ik wil graag met jou terugkijken op hoe onze samenwerking tot stand is gekomen, maar allereerst, wat heeft jou het apothekersvak samen met het ondernemerschap geleerd?”

K: “Dat Alfa groter is dan Bèta. Ik heb een Bètastudie achter de rug, ik ben tenslotte apotheker. Mijn interesse was: hoe kan dat witte poedertje iemand blij maken, iemand anders laten plassen, weer iemand anders ervoor laten zorgen dat hij of zij gaat slapen en bij weer de volgende gaat een infectie weg. Voor iedereen is het hetzelfde witte poedertje. Dat vond ik razend interessant. En vervolgens wanneer je dan wilt ondernemen – ik ging echt niet ondernemen omdat ik het idee had dat ik de grootste of de beste wou zijn – dan wil je iets moois doen en leer je die Alfa en Gamma studies erbij. Die hebben mij eigenlijk veel meer verrijkt dan alles wat Bèta is. Alleen als ik geen farmacie had gestudeerd en in één keer naar bedrijfskunde was gegaan, zou ik denk ik nooit die ingang hebben gehad. Ik word geaccepteerd in de zorg omdat ik een apotheker ben, dus op die titel kan ik bouwen.”

G: “In 2002 richtte je samen met Hage Verduyn, SPITS Oosterwolde op, waarom?”

K: “Toen wij SPITS Oosterwolde oprichtten zouden we het professioneler en grootser aanpakken. In de apotheek in Oosterwolde hadden wij een groot succes met Farmatray. Oftewel pilletjes in vakjes doen. Daar maakten we een heleboel van en als je daar een heleboel van maakt, maak je ook een heleboel fouten. We maakten zoveel fouten dat het zich tegen ons ging keren. Het moest worden geautomatiseerd. Wij zijn apothekers, wij weten wat de risico’s zijn van geneesmiddelen en wij kunnen bereiden. Dus toen hebben we besloten om zelf medicijnzakjes te gaan produceren in onze apotheek te Appelscha. We deden het voor onze eigen apotheek en voor andere bevriende apotheken, we wilden deze service in de eerste lijn houden. Als wij dat niet deden, zou het naar grote instanties gaan en zijn we die dienstverlening naar de patiënt toe kwijt. En dat liep volledig uit de klauwen… We hadden een ruimte gebouwd waar volgens ons drie verpakkingsmachines in konden staan. Binnen een jaar nadat de eerste machine draaide, kwam de tweede machine en de ruimte zat propvol. Wisten wij veel in het begin wat er nog meer moest komen te staan! En toen zijn we in Oosterwolde een echte SPITS-fabriek gaan bouwen.”

“Wij zijn apothekers, wij weten wat de risico’s zijn van geneesmiddelen en wij kunnen bereiden.”

G: “De projectsamenwerking tussen Spits en ZiuZ volgde kort daarop. Aan onze oplossing heb ik geen seconde getwijfeld, of gedacht dat dit zou gaan falen.”

Kees: “Ik heb die twijfel ook nooit gehad, dat de schouwmachine niet de beste zou zijn ter wereld. Er werd een prachtig gebouw uit de grond gestampt in Oosterwolde waar meerdere verpakkingsrobots medicatierollen produceerden voor de patiënten van apothekers. Destijds werden de medicijnzakjes allemaal met de hand nagekeken, dat vond ik altijd heel knap. Maar op den duur was dit niet meer houdbaar en als je dan wilt opschalen, dan moet je het goed en professioneel doen. Aan de kwaliteit werd niet gesjoemeld.”

“Via Twan (Apotheker Spits Oosterwolde), die samen met jou op volleybal zat, hoorden we dat jij beelden analyseerde voor de politie. Toen stelde iemand bij ons de vraag of dat niet met pillen kon en jij had in eerste instantie niet gezegd dat dat niet kon.”

“Ik ben afgestudeerd in de in de farmaceutische instrumentele analyse, dat heeft veel raakvlakken met de ZiuZ-technologie en ik ben ook amateurfotograaf. Die liefde voor het fotografische beeld, dat zag ik terug in waar jullie bij ZiuZ mee bezig waren. We hebben veel aandacht gegeven aan de camera en aan de donkere kamer. Ik wou namelijk dat we zelf de kwaliteit van het licht konden bepalen en daarmee een reproduceerbare mooie opname konden maken. Het is hetzelfde idee wat wij bij de farmacie leerden als je met microbiologie bezig gaat. Je wilt een steriel product hebben. Dus juist bij de start moet je al zuiver werken, oftewel aan het begin een foto hebben met zo min mogelijk ruis. Dan worden de fouten ook beter gedetecteerd.”

“Ik heb niet getwijfeld dat de schouwmachine niet de beste zou zijn ter wereld”

G: “Hoe zie je de toekomst van de apotheker in Nederland voor je?”

K: “Het verschil met toen ik begon, is dat een apotheker financieel zelfstandig en krachtig was. Wie nu afstudeert wil wel zorgverlener zijn, maar raakt al gauw in dienst van grotere concerns. En eerlijk gezegd gaan die grote partijen niet primair voor farmaceutische zorg.  In Nederland is te veel opgekocht door hele grote bedrijven en zijn er nog weinig zelfstandig apothekers. Zorgverzekeraars moeten nu het regiewerk doen in de zorg, omdat de overheid het niet aankan. Het blijft bij applaus in coronatijd, daarna is iedereen het direct weer vergeten. Apothekers waren blij met de aandacht die ze soms kregen, alleen hebben onvoldoende oog dat ondertussen hun hele bestaan wordt uitgehold. Een heleboel taken heeft een apotheker niet meer. Apothekers bereiden niet meer en controleren niet meer. Leveren geen stoma materiaal en geen diabetes testmateriaal meer af. Wondverband en incontinentiemateriaal, dit hele assortiment moet de apotheek uit als het aan de zorgverzekeraars ligt. Leve efficiency, zorg is slecht een logistiek probleem, zo redeneren gezonde mensen achter een bureau. Deze aderlating betekent een omzetderving van 25%. Daarmee wordt de individuele apotheek steeds beperkter in zijn slagkracht om te reageren, en om te kunnen inspelen op moderne zorgvragen. En als je nu niet reageert, zal je merken dat de distributiefunctie van apotheken de komende jaren nog steeds verder teruggaat. De patienten krijgen veel te laat in de gaten dat hun apotheekzorg verdwijnt, net zoals de ondermaatse kwaliteit van pillen uit Azië nu pas naar boven komt.”

“Apothekers willen zorg verlenen maar moeten aan de bak om te voorkomen dat hun hele bestaan wordt uitgehold”

G: “Hoe zie je jouw persoonlijke toekomst voor je?”

K: “We richten de Wolk Academie op, voor onderzoek en onderwijs in de farmacie. En we zijn bezig met een ander bedrijf om met artificial intelligence recepten te gaan nakijken. Om de niet-risico recepten eruit te filteren zodat de apotheker aan andere recepten aandacht kan geven. Maar boven alles word ik de Pake van mijn organisatie en ik word vooral de Pake van mijn kleinkinderen. Dat is mijn toekomst.”

Kees van der Graaf, apotheker en medeoprichter van Gezondheidscentrum Oosterwolde en SPITS Oosterwolde met de Friese Ondernemingsprijs die ZiuZ won, en waar SPITS in 2018 in de finale stond.